Platformisering van arbeid – Riders on the storm?

Ik beken. Met enige regelmaat laat ik een maaltijd aan huis of op kantoor bezorgen. Dat ik me hiermee schuldig zou kunnen maken aan uitbuiting had ik me tot voor kort niet echt gerealiseerd. Columnist Sheila Sitalsing schreef er zelfs een column voor Volkskrant over met de titel ‘wat een mens veroorzaakt als hij via zijn app een hamburger bestelt‘.

Platformisering is een razendsnel groeiend fenomeen. Tot voor kort dacht ik dat de Deliveroo bezorgers gewoon zo heten, namelijk bezorgers. Maar inmiddels weet ik dat ze riders worden genoemd. Vandaar mijn titel.

Wat is toch de hectiek in de media rondom de platformisering? Zijn die riders nu riders on the storm of is het een storm in een glas water?

Wat is platformisering?

Via een digitaal platform worden vraag en aanbod van tijdelijk werk bij elkaar gebracht. Denk bijvoorbeeld aan Uber voor taxidiensten, Helpling voor schoonmaakdiensten, Deliveroo voor maaltijddiensten.

Hoe werken platforms?

Het platform werkt met bepaalde software. Vanaf dat moment zijn verschillende varianten denkbaar.
Soms matcht het platform de werkers met de aanbieders van diensten, zoals Thuisbezorgd dat doet tussen de riders en een restaurant. In sommige gevallen is het platform alleen een bemiddelaar. En soms het platform ook betrokken bij de invulling van het werk.

Er zijn dus tenminste drie partijen bij betrokken. En dan heb je precies de kern van de problematiek van platformisering te pakken. Want wat is met andere woorden de status van platformwerkers?

Zijn de riders freelancers (zzp’ers) of zijn ze in loondienst?

FNV sleept Deliveroo voor de rechter. Er zouden schijnzelfstandigen in dienst zijn. In plaats van pure ZZP-ers zou er sprake zijn van dienstverbanden. Hierdoor hoeft er niet aan een cao te worden voldaan. Dat vindt de vakbond natuurlijk niet prettig. Daarom springt FNV op de zeepkist en stelt dat er hogere lonen conform cao moeten worden betaald.

Jaap van Slooten, de arbeidsrechtgoeroe op het gebied van platformisering, noemt dit het wegdigitaliseren van de gezagsverhouding.

Wat is het probleem van platformisering?

Platformwerkers worden over het algemeen relatief slecht betaald, zo is de redenatie. Het werk biedt ook weinig zekerheid. De Kamer deed zelfs een heel onderzoek naar platformwerk.

Maar is dat zo erg? Als de werkers hoog opgeleid zijn en jong dan zie ik geen probleem. Want ze zullen niet de ambitie hebben dit werk lang te doen. Wie is er niet begonnen met een bijbaan als vakkenvuller bij Albert Heijn en doet nu heel wat anders? De vraag is dan ook of je als werknemer/ZZP-er afhankelijk bent van het platform.

Ontslagbescherming en ketenregelingen zijn dan minder van belang dan werkplezier als je studeert. Vergeet ook niet dat de riders veel vrijheid hebben. Iets wat je wellicht minder hebt als vakkenvuller.

Een eventueel probleem zou nog kunnen zijn dat platformisering onterecht concurrentievoordeel oplevert als er niet conform cao wordt betaald. Aan de andere kant, werk verandert nu eenmaal. Moeten we daar dan niet in mee bewegen? Duidelijkere wet- en regelgeving moet er denk ik wel komen.

Wordt tegen platformisering opgetreden?

De politiek en de fiscus treden voorlopig niet op. Tenzij je kwaadwillend bent. Dat hiervan niet zomaar sprake is, blijkt wel uit een eerder blog dat ik schreef.

Alhoewel, onlangs werd aangekondigd dat bij de bedrijven die wel een bezoekje mogen verwachten van de Belastingdienst in ieder geval de maaltijdbezorgers horen. Staatssecretaris Menno Snel hintte er afgelopen zaterdag in Het Parool op dat Deliveroo in ieder geval de Belastingdienst langs krijgt.

Maar gebeurt dit ook echt? Misschien dus niet zo gek dat vakbond FNV een procedure is gestart. Alhoewel ik mij ook kan voorstellen dat de vakbond zich meer op de kaart wil zetten, met name bij jongeren. Maar dat is misschien mijn cynische gedachte.

En de rechter staat voor een dilemma. Zij staat ook voor een politieke kwestie, zo schetst zij in de zaak die een rider tegen Deliveroo aanspande. Als er meer bekend is – een uitspraak – dan werk ik dit blog bij.

Pizzabezorger is geen schijnzelfstandige kopte Volkskrant op 23 juli 2018 (bijgewerkt)

De rechtbank Amsterdam oordeelde dat er geen arbeidsovereenkomst (meer) was. De rider werkte volgens een ZZP-constructie en dus volgens een overeenkomst van opdracht.

Na einde van de arbeidsovereenkomst was er veel veranderd in de verhoudingen tussen partijen. Zo mocht de rider zelf beslissen of hij ging werken, mocht hij een bestelling weigeren en kon hij ook als hij een tijdsvak had gereserveerd om te werken, toch weigeren. Met name rechtsoverweging 28 is in die zin interessant – althans in ieder geval voor de juristen onder de lezers.

De rechter wijst in feite de wetgever aan om maatregelen te treffen als het ongewenst wordt geacht om via werkplatforms dergelijke overeenkomsten aan te bieden. Wordt ongetwijfeld vervolgd dus! Voor nu is het een overwinning voor Deliveroo en soortgelijke platforms.

En de columnist Sheila Sitalsing die ik aan het begin aanhaalde gaf op 29 oktober 2018 via Twitter aan mij aan dat het natuurlijk ook prima kan werken zolang het geen rechteloos walhalla is voor opdrachtgevers.

Bezorgers Deliveroo vallen onder arbeidsovereenkomst, aldus de rechtbank Amsterdam op 15 januari 2019

Bezorgers die voor Deliveroo maaltijden bezorgen zijn geen zzp-ers, maar kunnen aanspraak maken op een arbeidsovereenkomst bij het bedrijf. Bovendien valt Deliveroo wel degelijk onder de cao voor beroepsgoederenvervoer. Dat heeft de kantonrechter op 15 januari 2019 bepaald in twee zaken die vakbond FNV tegen Deliveroo had aangespannen.

Via deze link en deze link zijn beide uitspraken te vinden.

Wat vind jij?

Ik ben benieuwd. Vind jij platformisering een goede ontwikkeling of niet? En waarom?

En inmiddels…

Op 16 februari 2021 oordeelde het gerechtshof Amsterdam dat de arbeidsrelatie tussen Deliveroo en diens riders als een arbeidsovereenkomst te kwalificeren is. Lees hier de hele uitspraak.

En op 21 december 2021 oordeelde het hof Amsterdam dat Deliveroo onder de werkingssfeer van de cao Beroepsgoederenvervoer valt. Het bezorgen van maaltijden is immers de kernactiviteit. Klik hier voor de uitspraak.

De maaltijdbezorgers van Deliveroo zijn werkzaam op basis van een arbeidsovereenkomst. Dat betekent dat de bezorgers de rechten hebben die bij zo’n overeenkomst horen. Dat adviseert advocaat-generaal (AG) De Bock de Hoge Raad in haar conclusie. Net als het hof vindt de AG dat de contractsbepaling van Deliveroo dat de maaltijdbezorger vrij is om zich te laten vervangen, niet in de weg staat aan de kwalificatie als arbeidsovereenkomst. Dat geldt ook voor de contractuele vrijheid van de bezorger om te werken (‘in te loggen’) wanneer hij of zij dat wil. De uitspraak van de Hoge Raad wordt verwacht op 23 december 2022.

De Hoge Raad stelt de uitspraak weer even uit. We wachten met spanning af. Ook omdat we weten dat de regels rondom zzp’ers waarschijnlijk in de loop van dit jaar aangepast worden. Daar kan deze uitspraak aan bijdragen. Ondertussen is Deliveroo vertrokken uit Nederland. Ondanks dat blijft de uitspraak dus interessant.