Vaccinatieplicht in het arbeidsrecht?

Ondernemer Thelma weet het zeker. Zodra de vaccins voor iedereen beschikbaar zijn, overtuigt ze haar personeel wel om zich te laten vaccineren.

Maar wat als haar dat niet lukt? Kan Thelma haar instructierecht laten gelden of haar niet gevaccineerde werknemers weigeren op de werkvloer?

Kortom, mag Thelma een vaccinatieplicht opleggen?

Vaccinatieplicht bestaat in zijn algemeenheid niet

In Nederland is er geen plicht om je te laten vaccineren. Je mag ervoor kiezen.

Zo groot zijn ieders grondrechten. Denk daarbij aan de onaantastbaarheid van het menselijk lichaam, recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer en in sommige gevallen ook de vrijheid van godsdienst.

Dit kan wel veranderen, aangezien het Europese Hof voor de rechten van de Mens heeft geoordeeld dat een land mag besluiten om een vaccinatieplicht in te stellen. In ieder geval in de context van de coronapandemie. Vooralsnog is hiervan in Nederland dus nog geen sprake.

Is beperking van een grondrecht gerechtvaardigd?

Maar in sommige gevallen is een beperking van grondrechten gerechtvaardigd. Deze vragen zijn dan van belang:

• Dient de inbreuk op het grondrecht een legitiem doel?
• Is de handeling een geschikt middel om het doel te bereiken? Dat gaat over hoe noodzakelijk de inbreuk is.
• En is de inbreuk in verhouding tot het belang van de werkgever bij het bereiken van het doel. Dat gaat over de proportionaliteit.

Je kunt je voorstellen dat in sommige gevallen een inbreuk gerechtvaardigd is.

Want er is toch een zorgplicht voor werknemers en derden?

Elke werkgever moet immers een veilige werkomgeving bieden. Dus dan mag Thelma toch ook vragen aan haar werknemers om zich te laten vaccineren? Vragen staat inderdaad vrij. Verplichten is iets anders.

In verband met Covid-19 ben je verplicht om werkplekken aan te passen. De kans op besmetting van werknemers en derden moet zo klein mogelijk blijven.

Maar uit die maatregelen volgt niet dat je je werknemers kunt verplichten tot vaccinatie. En ook niet dat je werknemers kunt uitsluiten van het werk als ze niet gevaccineerd zijn.

Hoe zit het dan met de veilige werkomgeving?

Als je niet weet wie zich wel en niet hebben laten vaccineren kun je dan wel voldoen aan je verplichting om een veilige werkomgeving te bieden? Ja, dat kan. In ieder geval op dit moment wel. Dus zelfs dat is geen reden om een vaccinatieplicht in te voeren of een vaccinatiebewijs te vragen.

Een mondkapje laten dragen mag wel, lees daarover dit blog,  net als het in acht nemen van de andere richtlijnen van RIVM.

Volgens de Utrechtse rechter was het voorkomen van Covid-19 besmettingen op de werkvloer en het bedrijfsbelang om te voorkomen dat loon doorbetaald moet worden tijdens ziekte voldoende legitiem om een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer te rechtvaardigen. Maar dat ging om het dragen van een mondkapje. Dat gaat veel minder ver dan een vaccinatieplicht.

Wil je de ongevaccineerde niet toelaten tot de werkplek?

Nogmaals, er is geen algemene vaccinatieplicht. Dat brengt met zich mee dat als je een ongevaccineerde werknemer niet wil toelaten op de werkplek jij degene bent die het risico draagt. Je betaalt dus gewoon zijn loon door.

In heel uitzonderlijke gevallen kan dat anders zijn. Jouw belang moet zwaarder wegen dan het belang van je werknemer. Dat zou het geval kunnen zijn in de zorg bijvoorbeeld. Maar dan heb je ook nog de verplichting om de werknemer te herplaatsen in een passende functie.

Dus het ontslaan van niet gevaccineerde werknemers kan niet?

Vanwege het feit dat er geen vaccinatieplicht is, is het lastig.

Ontslag op staande voet is in deze situatie sowieso een ‘no-go-area’. Misschien raakt de arbeidsrelatie wel duurzaam en ernstig verstoord. Let er dan wel op dat jij niet degene bent die de verstoring veroorzaakt.

Vragen naar vaccinatiebewijs?

Je mag dus je werknemers niet verplichten om zich te vaccineren. Maar mag je ze dan op zijn minst wel vragen óf ze gevaccineerd zijn?

Het korte antwoord is: nee. Dat heeft te maken met de AVG. Of een werknemer zich wel of niet heeft laten vaccineren is een medische vraag.

Meld een werknemer het uit zichzelf? Dat mag uiteraard, maar dan mag je het niet vastleggen in zijn dossier of in een ander bestand. Zelfs niet als hij of zij daar toestemming voor geeft.

In gesprek gaan mag natuurlijk altijd

Het lijkt zo voor de hand liggend. Toch gaat het op dit punt vaak mis. Maar blijf in gesprek met elkaar. Twijfelt één van je werknemers over vaccinaties, terwijl jij wel het nut ervan inziet? Je mag natuurlijk altijd in gesprek gaan hierover.

Thelma doet het ook. En zij is ook van plan om bonussen aan te bieden voor werknemers die zich laten vaccineren. Natuurlijk bestaat het gevaar op een ongelijke behandeling. Maar het initiatief gaat wel van het positieve uit.

Vaccineren onder werktijd

Leg je werknemers sowieso geen strobreed in de weg om zich te laten vaccineren en schrijf het niet van de vrije tijd af. Calamiteiten- en kort verzuimverlof zijn hiervoor bestemd. En zeg eerlijk, dat zijn wel de typen verlof die niemand voor corona kende, maar die nu regelmatig aan bod komen.

In de kern geen vaccinatieplicht dus

Het is niet mijn bedoeling een algemene discussie aan te gaan over wel of niet vaccineren. Ieder heeft recht op zijn mening. Ik leg de juridische spelregels uit en om met de woorden van de voormalige rechter Frank Visser te spreken: ‘daarmee moet je het doen’.

En hoe zit het dan met zogenaamde ‘vaccinatiedrang’?

Leaseplan verzoekt medewerkers om alleen op kantoor te komen als ze gevaccineerd zijn. Mag dat zomaar? Ik gaf mijn input voor een artikel van RTL Nieuws. Klik hier om het te lezen.

Foto: Prisca Visser Fotografie